journal N2 2025 

ანოტაცია. ქვეყანებში არსებულ პრობლემებს თანაზომიერი ეკონომიკური განვითარების კუთხით. ამა თუ იმ ქვეყანაში დედაქალაქისა და რეგიონის განვითარების დონეებს შორის დისბალანსის არსებობა ამავე ქვეყნის სოციალურ-ეკონომიკურ ფონს მნიშვნელოვნად ამძიმებს. ეს, ერთი მხრივ, გამოწვეულია ნაკლებად განვითარებული რეგიონების დეპოპულაციით, ხოლო, მეორე მხრივ, შედარებით განვითარებული, თუმცა შეზღუდული რესურსების მქონე დედაქალაქში კონცენტრირებული მოსახლეობის სიჭარბით. სტატიის მიზანია ცალკეული ქვეყნისთვის თანაზომიერი ეკონომიკური განვითარების მნიშვნელობის გაანალიზება და აღნიშნული კუთხით ქვეყნებში არსებული დისბალანსის მინიმუმამდე დაყვანის გზების ძიება, რისთვისაც გამოყენებულია, როგორც ეროვნული, ასევე საერთაშორისო ორგანიზაციების სტატისტიკური მონაცემები, რომლებიც გამოყენებულია ავტორის მიერ შემუშავებული ქვეყნის ეკონომიკის თანაზომიერი განვითარების შეფასების ინდიკატორების მეშვეობით ჩატარებულ გათვლებში.

ქვეყნის თანაზომიერი ეკონომიკური განვითარების ანალიზისთვის ანალოგიური მაჩვენებლები არცერთ სამეცნიერო ნაშრომში არ არის დაწერილი, გარდა წინამდებარე სტატიის ავტორის მიერ გამოქვეყნებული ნაშრომებისა. იგი წარმოადგენს ავტორის მეცნიერულ სიახლეს.

საკვანძო სიტყვები. თანაზომიერი ეკონომიკური განვითარების ინდექსები, თანაზომიერი ეკონომიკური განვითარების გადახრის კოეფიციენტები, თანაზომიერი ეკონომიკური განვითარების გაბნევის დიაპაზონები.

შესავალი

თანაზომიერი განვითარება თანამედროვე პერიოდში ქვეყნების ერთ-ერთი მთავარი გამოწვევაა. დედაქალაქისა და რეგიონების განვითარების დონეებს შორის მნიშვნელოვანი დისბალანსის არსებობა ქვეყნის სოციალურ-ეკონომიკური განვითარების პოტენციალს ჩრდილქვეშ აყენებს. ქვეყნების უმეტესობა ძირითად შემთხვევაში, აღნიშნული დისბალანსით ხასიათდება.  რეგიონები მიდრეკილია დეპოპულაციისა და მარგინალიზაციისაკენ, რაც ზემოთქმული დისბალანსით არის გამოწვეული.

ქვეყანაში, სადაც დედაქალაქისა და რეგიონის განვითარების დონეები მკვეთრად არათანაზომიერია, მაღალია შიგა მიგრაციის დონე, რაც ნიშნავს, რომ ძირითად შემთხვევაში დედაქალაქშია კონცენტრირებული მოსახლეობის   უმრავლესობა,   რომელთა დასაკმაყოფილებლადაც არ არის საკმარისი სამუშაო ადგილები, რაც წარმოქმნის უმუშევრობას. ამავდროულად მოსახლეობისგან დაცარიელებულ რეგიონებში ეკონომიკური აქტიურობა თითქმის აღარ აღინიშნება, რაც საბოლოო ჯამში გამოიწვევს ქვეყნის ეკონომიკის უკუსვლას. აქედან გამომდინარე, განვითარებადი ქვეყნების დღის წესრიგში აღნიშნული უთანაბრობის   მინიმუმამდე   დაყვანა   დგას.

იქიდან გამომდინარე, რომ ქვეყნის დაბალანსებული განვითარების როლი მისი კონკურენტუნარიანობის ზრდაში საკმაოდ დიდია, ქვეყნის თანაზომიერი განვითარების უფრო სრულყოფილი ეკონომიკური ანალიზისთვის, ტერიტორიულ ჭრილში გაანგარიშებული მთლიანი სამამულო პროდუქტისა და მოსახლეობის რაოდენობის გამოყენებით, ავტორის მიერ შემუშავებულია ქვეყნის ეკონომიკის თანაზომიერი განვითარების შეფასების ინდიკატორები. ამ ინდიკატორების საშუალებით შესაძლებელი იქნება, ქვეყნის სხვადასხვა ტერიტორიული ერთეულის ეკონომიკური განვითარების დონის ერთმანეთთან შედარება [ელიზბარაშვილი, 2024: 295-296; 2024; Elizbarashvili, 2024: 182-183]. კერძოდ:

- ქვეყნის დედაქალაქის, რეგიონის ან რეგიონთა ჯგუფის ეკონომიკური განვითარების დონის შედარება ამავე ქვეყნის საშუალო ეკონომიკურ განვითარებასთან;

- ქვეყნის დედაქალაქის ეკონომიკური განვითარების დონის შედარება ცალკეული რეგიონის ან რეგიონთა ჯგუფის ეკონომიკურ განვითარებასთან;

- ქვეყნის სხვადასხვა ქალაქის ეკონომიკური განვითარების დონის ერთმანეთთან ან სხვადასხვა რეგიონთან შედარება;

- ქვეყნის სხვადასხვა რეგიონის ეკონომიკური განვითარების დონის ერთმანეთთან შედარება.           

წარმოგიდგენთ ეკონომიკური  თანაზომიერების ინდექსს, რომელიც გაიანგარიშება როგორც რეგიონული მთლიანი სამამულო პროდუქტის თანაფარდობა დედაქალაქის მთლიან სამამულო პროდუქტთან: I₁ =RGDP/CGDP, სადაც: RGDP წარმოადგენს რეგიონულ მთლიან სამამულო პროდუქტს, ხოლო CGDP დედაქალაქის მთლიანი სამამულო პროდუქტია. შემდეგი ეკონომიკური მაჩვენებელი, რომელიც ეკონომიკური თანაზომიერების ინდექსთან ერთად თანაზომიერი ეკონომიკური განვითარებიდან გადახრის კოეფიციენტების გამოსათვლელად გამოიყენება არის ქვეყნის ეკონომიკური განვითარების თანაზომიერების ინდექსი. აღნიშნული ინდექსი წარმოადგენს რეგიონში არსებული მოსახლეობის ერთ სულზე მთლიანი სამამულო პროდუქტის თანაფარდობას დედაქალაქში არსებულ მოსახლეობის ერთ სულზე მთლიან სამამულო პროდუქტთან და შემდეგნაირად გამოისახება: 

, სადაც: RN რეგიონის მოსახლეობის რაოდენობაა, ხოლო CN დედაქალაქის მოსახლეობის რაოდენობა.

ქვეყნის თანაზომიერი ეკონომიკური განვითარების სრულყოფილი ეკონომიკური შეფასებისთვის ავტორის მიერ შემუშავებულია თანაზომიერი ეკონომიკური განვითარების გადახრის კოეფიციენტები და მათი ფორმულირება [ელიზბარაშვილი, 2024: 296; Elizbarashvili, 2024: 182-183]:

K_R1 - ქვეყნის თანაზომიერი ეკონომიკური განვითარებიდან რეგიონალური გადახრის კოეფიციენტი ერთმანეთს ადარებს ქვეყნის ცალკეული რეგიონის ან რეგიონთა ერთობლიობის ეკონომიკური განვითარებისა და ქვეყნის საშუალო ეკონომიკური განვითარების დონეებს:

, სადაც: GDP მთლიანი სამამულო პროდუქტია, N - მოსახლეობის რაოდენობა,  წარმოადგენს     კოეფიციენტების ზოგად აღნიშვნას;

K_R2 - დედაქალაქის თანაზომიერი ეკონომიკური განვითარებიდან რეგიონალური გადახრის კოეფიციენტი - ქვეყნის ცალკეული რეგიონის ან რეგიონთა ჯგუფის ეკონომიკური განვითარების დონის მაჩვენებლის გადახრა დედაქალაქის ეკონომიკური განვითარების დონიდან: 

K_c1 - ქვეყნის თანაზომიერი ეკონომიკური განვითარებიდან დედაქალაქის გადახრის კოეფიციენტი გვიჩვენებს, თუ რამდენად ჩამორჩება ან აღემატება დედაქალაქის ეკონომიკური განვითარების დონე ქვეყნის საშუალო ეკონომიკურ განვითარების დონეს:

K_c2- რეგიონის თანაზომიერი ეკონომიკური განვითარებიდან დედაქალაქის გადახრის კოეფიციენტი- დედაქალაქის ეკონომიკური განვითარების დონის მაჩვენებლის გადახრა ცალკეული რეგიონის ან რეგიონთა ჯგუფის ეკონომიკური განვითარების დონიდან:

თანაზომიერი ეკონომიკური განვითარების გადახრის კოეფიციენტების გამოსათვლელ ფორმულირებასთან ერთად ამ კოეფიციენტების რიცხვით ღერძზე განლაგებისთვისა და თანაზომიერი ეკონომიკური განვითარების სტატუსის განსაზღვრისთვის შემუშავებულია სამი დიაპაზონი, რომლებიც შესაბამისად შემდეგი კვადრატული ფუნქციების ამონახსნებია [ელიზბარაშვილი, 2024: 297; Elizbarashvili, 202

 და გამოსახულია შესაბამის რიცხვით ღერძებზე დაშტრიხული არეების სახით [იხ. გრაფიკი 1 - გრაფიკი 3]:

1)-0,5 < K_xn < 0,5, თუ K_xn კოეფიციენტი ერთეულებამდე დამრგვალების შემთხვევაში მოთავსებულია (-0,5; 0,5) დიაპაზონში, ე.ი. K_xn მოთავსებულია თანაზომიერი ეკონომიკური განვითარების დიაპაზონში, (გრაფ. 1). აღნიშნული დიაპაზონის სიდიდე განაპირობა საკვლევი ქვეყნების მაღალმა ეკონომიკური განვითარების დისბალანსმა;

2)0,5 ≤ K_xn  ≤ 1 და -1 ≤ K_xn  ≤ -0,5, თუ K_xn კოეფიციენტი ერთეულებამდე დამრგვალების შემთხვევაში მოთავსებულია [-1; -0,5] U [0,5;1] დიაპაზონში, ე.ი. იგი მოთავსებულია არათანაზომიერი ეკონომიკური განვითარების დიაპაზონში, (გრაფ. 2);

3 )K_xn< -1 და K_xn > 1, როდესაც K_xn კოეფიციენტი ერთეულებამდე დამრგვალების შემთხვევაში მოექცევა (-∞; -1) U (1; +∞) დიაპაზონში, მაშინ იგი მოთავსებულია მნიშვნელოვნად არათანაზომიერი ეკონომიკური განვითარების დიაპაზონში, (გრაფ. 3).

საყურადღებოა, რომ ქვეყნის თანაზომიერი ეკონომიკური განვითარების შემთხვევაში თითოეული კოეფიციენტი უნდა მიისწრაფოდეს ნულისკენ. ამასთანავე თანაზომიერი ეკონომიკური განვითარების არეალს ის დიაპაზონი განსაზღვრავს, რომელშიც ყველაზე მაღალი გადახრის მქონე კოეფიციენტი მოხვდება.

იქიდან გამომდინარე, რომ ჩვენ მიზანს ქვეყნის ეკონომიკის თანაზომიერი განვითარების შეფასება წარმოადგენდა, განვიხილეთ მსოფლიოს 44 სახელმწიფოს მაგალითი, [Elizbarashvili, 2024: 181-188], რომელთა თანაზომიერი ეკონომიკური განვითარების შესაფასებლადაც გამოყენებულია ზემოთხსენებული ეკონომიკური ინდიკატორები. აღნიშნულ ქვეყანებში გაერთიანებულია მსოფლიოს ხუთი კონტინენტის განვითარებული თუ განვითარებადი სახელმწიფოები: საქართველო; ევროპის 29 ქვეყანა; აზიის 7 ქვეყანა; ჩრდილოეთ ამერიკის 3 ქვეყანა; სამხრეთ ამერიკის 2 ქვეყანა; ოკეანეთის 2 ქვეყანა. გათვლები ჩატარებულია ხელმისაწვდომი სტატისტიკური ბაზების საფუძველზე, რომელთა დაზუსტების შემდეგაც შესაძლებელია შედეგები ნაწილობრივ შეიცვალოს.

თანაზომიერი განვითარების ინდიკატორები მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყნებისთვის

თანაზომიერი ეკონომიკური განვითარების ინდიკატორების საშუალებით გაანგარიშდა ქვეყნების რეგიონთა ერთობლიობის ჯამური მაჩვენებლების, ამავე ქვეყნების დედაქალაქებისა და მთლიანად ქვეყნების საშუალო ეკონომიკური მდგომარეობის ანალიზისას. ეკონომიკური მაჩვენებლები აღებულია სხვადასხვა საერთაშორისო ორგანიზაციებისგან [IMF, n.d.; OECD, n.d.a; TE, n.d.; EU, n.d.] გაანალიზებულია ყველა ქვეყნის თითოეული კოეფიციენტის საშუალო მაჩვენებლები, და წარმოდგენილია, როგორც ცალ-ცალკე, თითოეული კოეფიციენტის, ასევე ოთხივე კოეფიციენტის ერთად გამომსახველი დიაგრამები (იხ. დიაგრამა 1 - 5).

დიაგრამა 1

დიაგრამა 2

დიაგრამა 3

დიაგრამა 4

დიაგრამა 1 - დიაგრამა 4-ზე ვხედავთ, რომ მოცემული ქვეყნების თანაზომიერი ეკონომიკური განვითარების გადახრის კოეფიციენტების ერთეულებამდე დამრგვალების შემთხვევაში:

K_R1 კოეფიციენტი I დონის თანაზომიერი ეკონომიკური განვითარების დიაპაზონში აზერბაიჯანის და მოლდოვას გარდა ყველა ქვეყნის შემთხვევაში ხვდება, რაც იმას ნიშნავს, რომ, ამ ქვეყნებში რეგიონის ეკონომიკური განვითარება თანაზომიერად მიუყვება ქვეყნის საშუალო ეკონომიკურ განვითარებას, რასაც ვერ ვიტყვით აზერბაიჯანსა და მოლდოვაზე, რომელთა K_R1 თანაზომიერი ეკონომიკური განვითარების II დონის დიაპაზონში მოხვდა და მათი რეგიონის არათანაზომიერი ეკონომიკური განვითარება გამოაშკარავდა;

K_R2 კოეფიციენტი I დონის თანაზომიერი ეკონომიკური განვითარების დიაპაზონში მოხვდა შემდეგი ქვეყნების შემთხვევაში: ავსტრალია, ავსტრია, ახალი ზელანდია, ბელგია, გერმანია, დანია, დიდი ბრიტანეთი, ესპანეთი, თურქეთი, ირლანდია, კანადა, კოლუმბია, მექსიკა, ნორვეგია, ფინეთი, შვეიცარია და ჩილე, რაც იმას ნიშნავს, რომ ამ ქვეყნებისთვის რეგიონების ეკონომიკური განვითარება თანაზომიერად მიუყვება დედაქალაქის ეკონომიკურ განვითარებას, რასაც ვერ ვიტყვით  დანარჩენი ქვეყნებისთვის, რომელთა K_R2 მოხვდა II დონის -  არათანაზომიერი ეკონომიკური განვითარების დიაპაზონში;

K_C1კოეფიციენტი I დონის თანაზომიერი ეკონომიკური განვითარების დიაპაზონში მოხვდა შემდეგი ქვეყნების შემთხვევაში: ავსტრალია, ავსტრია, გერმანია, ირლანდია, კანადა, კოლუმბია, მექსიკა, ნორვეგია, ფინეთი, შვეიცარია და ჩილე, რაც იმას ნიშნავს რომ ამ ქვეყნებში დედაქალაქისა და ქვეყნის საშუალო ეკონომიკური განვითარება თანაზომიერად მიუყვება ერთმანეთს. იგი II დონის თანაზომიერი ეკონომიკური განვითარების დიაპაზონში ხვდება შემდეგი ქვეყნების K_C1: ახალი ზელანდია, ბელგია, ბულგარეთი, დანია, დიდი ბრიტანეთი, ესპანეთი, ესტონეთი, თურქეთი, იაპონია, იტალია, ლატვია, ლიეტუვა, პოლონეთი, პორტუგალია, რუსეთი, საბერძნეთი, საქართველო, სლოვაკეთი, სომხეთი, უნგრეთი, შვედეთი, ჩეხეთის რესპუბლიკა და ხორვატია, რაც იმას ნიშნავს რომ ამ ქვეყნების დედაქალაქების ეკონომიკა უფრო მეტად ვითარდება ვიდრე თვითონ ეს ქვეყნები საშუალოდ. დანარჩენი ქვეყნების შემთხვევაში K_C1, მოექცა III დონის - მნიშვნელოვნად არათანაზომიერი ეკონომიკური განვითარების დიაპაზონში, რაც იმას ნიშნავს, რომ ამ ქვეყნების ეკონომიკური დისბალანსი ქვეყნის საშუალო ეკონომიკურ განვითარებასა და დედაქალაქის ეკონომიკურ განვითარებას შორის მნიშვნელოვნად მაღალია, დედაქალაქი მნიშვნელოვნად მეტად ვითარდება, ვიდრე თავად ქვეყნის საშუალო ეკონომიკური მდგომარეობა. ეს ქვეყნებია: აზერბაიჯანი, აშშ, მოლდოვა, ნიდერლანდები, რუმინეთი, სამხრეთ კორეა, საფრანგეთი, სლოვენია, უკრაინა და ჩინეთი;

K_C2კოეფიციენტი I დონის თანაზომიერი ეკონომიკური განვითარების დიაპაზონში მოხვდა შემდეგი ქვეყნების შემთხვევაში: ავსტრალია, ავსტრია, გერმანია, კანადა, მექსიკა, ნორვეგია, ჩილე, რომელთა დედაქალაქების და თავად ქვეყნის საშუალო ეკონომიკური განვითარება თანაზომიერად მიუყვება ერთმანეთს. II დონის თანაზომიერი ეკონომიკური განვითარების დიაპაზონში ანუ არათანაზომიერი ეკონომიკური განვითარების დიაპაზონში K_C2მოხვდა შემდეგი ქვეყნების შემთხვევაში: ახალი ზელანდია, ბელგია, დანია, დიდი ბრიტანეთი, ესპანეთი, თურქეთი, იაპონია, ირლანდია, იტალია, კოლუმბია, ლატვია, პოლონეთი, რუსეთი, საბერძნეთი, საქართველო, სომხეთი, ფინეთი შვედეთი და შვეიცარია. K_C2 - III დონის თანაზომიერი ეკონომიკური განვითარების დიაპაზონში ანუ მნიშვნელოვნად არათანაზომიერი ეკონომიკური განვითარების დიაპაზონში სადაც დედაქალაქის ეკონომიკური განვითარება მნიშვნელოვნად უსწრებს რეგიონების ეკონომიკურ განვითარებას, მოხვდა შემდეგი ქვეყნების შემთხვევაში: აზერბაიჯანი, აშშ, ბულგარეთი, ესტონეთი, ლიეტუვა, მოლდოვა, ნიდერლანდები, პორტუგალია, რუმინეთი, სამხრეთ კორეა, საფრანგეთი, სლოვაკეთი, სლოვენია, უკრაინა, უნგრეთი, ჩეხეთის რესპუბლიკა, ჩინეთი და ხორვატია.

განვიხილოთ თანაზომიერი ეკონომიკური განვითარების ჩვენ მიერ შემოღებული სტატუსის მინიჭების პრინციპი. საილუსტრაციოდ კი წარმოვადგინოთ დიაგრამა, რომელზეც ოთხივე კოეფიციენტი ერთადაა გამოსახული.

დიაგრამა 5

            დიაგრამა 5 - ზე დაყრდნობით შეგვიძლია დავასკვნათ შემდეგი [Elizbarashvili, 2024: 184-185]:

- ავსტრალია, ავსტრია, გერმანია, კანადა, მექსიკა, ნორვეგია და ჩილე არიან თანაზომიერი ეკონომიკური განვითარების სტატუსის მქონე ქვეყნები, რადგან ამ ქვეყნებისთვის გამოთვლილი ჩვენ მიერ შემუშავებული ოთხივე კოეფიციენტი მოთავსებულია (-0,5; 0,5) დიაპაზონში. ერთეულებამდე დამრგვალებული აღნიშნული კოეფიციენტები ნულის ტოლია, ანუ ეკონომიკური განვითარების დისბალანსი 50%-ზე ნაკლებია;

- არათანაზომიერი ეკონომიკური განვითარების დიაპაზონში  [-1; -0,5] U [0,5; 1] მოხვდნენ: ახალი ზელანდია, ბელგია, დანია, დიდი ბრიტანეთი, ესპანეთი, თურქეთი, იაპონია, ირლანდია, იტალია, კოლუმბია, ლატვია, პოლონეთი, რუსეთი, საბერძნეთი, საქართველო, სომხეთი, ფინეთი, შვედეთი და შვეიცარია, რომელთათვისაც თანაზომიერი ეკონომიკური განვითარების კოეფიციენტები დამრგვალებული ერთეულებამდე სიზუსტით, მოდულში უდრის ერთს, ანუ ეკონომიკური განვითარების დისბალანსი მერყეობს 50%-დან 100%-ის ჩათვლით შუალედში;

- რაც შეეხება III დიაპაზონს (-∞; -1) U (1; +∞), რომელიც მნიშვნელოვნად არათანაზომიერ ეკონომიკურ განვითარებას ახასიათებს, მოხვდნენ: აზერბაიჯანი, აშშ, ბულგარეთი, ესტონეთი, ლიეტუვა, მოლდოვა, ნიდერლანდები, პორტუგალია, რუმინეთი, სამხრეთ კორეა, საფრანგეთი, სლოვაკეთი, სლოვენია, უკრაინა, უნგრეთი, ჩეხეთის რესპუბლიკა, ჩინეთი და ხორვატია. ამ ქვეყნების ეკონომიკური თანაზომიერების კოეფიციენტები დამრგვალებული ერთეულებამდე სიზუსტით, მოდულში აღემატება ერთს, ანუ აღინიშნება 100%-ზე მეტი ეკონომიკური განვითარების დისბალანსი. აქვე ხაზი უნდა გაესვას, რომ კვლევისას აზერბაიჯანში გამოვლინდა ყველაზე მაღალი დისბალანსი დედაქალაქისა და რეგიონების ეკონომიკურ განვითარებას შორის.

მსოფლიოს ქვეყნების თანაზომიერი ეკონომიკური განვითარების ჩვენ მიერ ჩატარებული ანალიზის შედეგებზე დაყრდნობით, იკვეთება, რომ არ არსებობს კანონზომიერება, რომელიც რომელიმე ქვეყნის თანაზომიერ განვითარებას გარკვეული ნიშნის ან სტატუსის მიხედვით გამოარჩევს სხვა ქვეყნებისგან. ამ ქვეყნებს შორის არის, როგორც განვითარებული, ისე განვითარებადი ტიპის სახელმწიფოები, თუმცა შედეგები გვამცნობს, რომ რეგიონსა და დედაქალაქს შორის არათანაზომიერი განვითარება დამახასიათებელია ორივე მათგანისთვის [Elizbarashvili, 2024: 185].

აღსანიშნავია კვლევის ერთ-ერთი ყველზე მნიშვნელოვანი მიგნება. თანაზომიერი ეკონომიკური განვითარების ქვეყნებიდან, გამოიკვეთა ორი გამორჩეულად თანაზომიერი ეკონომიკური განვითარების მქონე ქვეყანა, გერმანია და კანადა, რომელთათვისაც თანაზომიერი ეკონომიკური განვითარების ოთხივე კოეფიციენტის მნიშვნელობა თითქმის ნულის ტოლია, რაც იმას ნიშნავს, რომ დისბალანსი რეგიონისა და დედაქალაქის ეკონომიკურ განვითარებას შორის თითქმის არ არსებობს და მათი ეკონომიკური განვითარება ერთმანეთის ტოლია, ანუ თანაზომიერია. თანაზომიერი ეკონომიკური განვითარების კოეფიციენტების მეასედებამდე დამრგვალებით ვიღებთ, რომ გერმანიის შემთხვევაში: K_R1=0,00, K_R2=0,01, K_C1=0,01, K_C2=0,01, ხოლო კანადის შემთხვევაში: K_R1=0,00, K_R2=0,04, K_C1=0,04, K_C2=0,04. ვხედავთ, რომ გერმანია თანაზომიერი ეკონომიკური განვითარების დონით კანადასაც უსწრებს და მსოფლიოში ანალოგი არ ჰყავს. იგი კვლევის კუთხით იდეალური ქვეყანაა და წარმოადგენს თანაზომიერი ეკონომიკური განვითარების მსოფლიო ეტალონს. ხაზგასასმელია, რომ ავტორის მიერ შემუშავებული ფორმულები ადასტურებენ იმ იდეალურ შედეგს, რომლის გამოსაჩენადაც მიმართულია კვლევა: გერმანიას ყველაზე მეტად შეესაბამება ეტალონურ ქვეყანას და აშკარაა, რომ, ნებსით თუ უნებლიედ მას გააჩნია ეკონომიკური განვითარების ისეთი მიდგომები, რომელსაც ქვეყანა თანაზომიერ ეკონომიკურ განვითარებამდე მიჰყავს [Elizbarashvili, 2024: 185-186].

ავტორის მიერ შემუშავებული მექანიზმით გამოთვლილი თანაზომიერი ეკონომიკური განვითარების კოეფიციენტები, წარმოადგენს ქვეყნის შიგნით არსებული თანაზომიერი ეკონომიკური განვითარების საზომს და თანაზომიერი ეკონომიკური განვითარების დიაპაზონები განსაზღვრავს ქვეყნის თანაზომიერი ეკონომიკური განვითარების სტატუსს. ეს ყოველივე სავარაუდოდ გახდება საფუძველი განვითარებული, თუ განვითარებადი ქვეყნების ეკონომისტებისთვის, შეიმუშაონ თითოეული კოეფიციენტის საკუთარ ქვეყანაზე მორგებული იმგვარი მექანიზმები, რომლებიც გამოიწვევს ამ კოეფიციენტების ნულთან დაახლოებას და ქვეყნის თანაზომიერი ეკონომიკური განვითარების დონის ამაღლებას. ამისათვის აუცილებელი იქნება გერმანული მეთოდების და მიდგომების სიღრმისეული ანალიზი და მუდმივი დაკვირვება. საჭიროა ეკონომისტებმა უფრო მეტი დაკვირვებით გამოიკვლიონ და გამოააშკარაონ აღნიშნული პრაქტიკული წარმატების თეორიული საფუძვლები, რაც მეცნიერ-ეკონომისტებს შესაძლებლობას მისცემს თავიანთ ქვეყნებს მოარგონ და შეუსაბამონ გერმანული თანაზომიერი ეკონომიკური განვითარების საფუძვლები.

ზემოხსენებული აბსტრაქტული სურათის იდეალურად განხორციელების შემთხვევაში ქვეყნები მივლენ თანაზომიერი ეკონომიკური განვითარების ზენიტში, ანუ    თითოეული ქვეყნის ნებისმიერ ტერიტორიულ ერთეულში მთლიანი სამამულო პროდუქტი მოსახლეობის ერთ სულზე ტოლი იქნება როგორც ერთმანეთის  და ქვეყნის საშუალო მაჩვენებლის ასევე დედაქალაქის მაჩვენებლის, რომლის მნიშვნელოვანი დისბალანსიც ქვეყნების უმეტესობაში ფიქსირდება.

დასკვნა

მოცემული მიდგომა საბოლოოდ ქვეყნებს მიიყვანს იმ შედეგამდე, როდესაც ადამიანს არათუ დედაქალაქში საცხოვრებლად გადასვლის სურვილი ექნება, არამედ საკუთარ რეგიონში მიაღწევს ეკონომიკურ ბედნიერებას და მეტიც, მას საკმარისი დრო/საშუალება გაუჩნდება საკუთარ რეგიონში ეკონომიკური დოვლათის შესაქმნელად, ასევე სხვადასხვა კუთხით ამ რეგიონის განვითარებაში მონაწილეობის მისაღებად. ეს კი თავისთავად ქვეყნის საშუალო განვითარებაში რეგიონების ჩართულობას აამაღლებს და ქვეყნის ეროვნული ეკონომიკის დაჩქარებული და უფრო მაღალი განვითარების საწინდარი გახდება, ვინაიდან ქვეყანაში არსებულ რეგიონებსა და დედაქალაქს შორის სხვადასხვა სახეობის უთანასწორობა მთლიანი ქვეყნის სოციალურ-ეკონომიკურ ფონის დამამძიმებელია. ამასთანავე მოგვარდება ნებისმიერ ქვეყნებში არსებული აქტუალური საკითხები, კერძოდ, შემცირდება: დეპოპულაცია, ურბანიზაციის დონე, ჰაერის დაბინძურება, ტერიტორიების გაუდაბნოება, საცობები ცენტრალურ ქალაქებში, კრიმინალური დანაშაულების რაოდენობა, ამასთანავე სხვადასხვა ტერიტორიულ ერთეულებში დაბალანსდება და მეტნაკლებად ერთმანეთს გაუტოლდება უძრავი ქონების ფასები და თავისთავად მოგვარდება ამა თუ იმ ქვეყანაში არსებული სხვა მრავალი პრობლემა.

საბოლოოდ უნდა ითქვას, რომ ქვეყნის კონკურენტუნარიანობის შეფასების ერთი კონკრეტული მაჩვენებელი არ არსებობს, ამიტომ აუცილებელია თეორიულ შეხედულებათა და ეკონომიკურ მაჩვენებელთა კომპლექსური გამოყენება, რათა მიღებული შედეგი იყოს რეალური. აქედან გამომდინარე, მნიშვნელოვანია მთავრობამ გაატაროს ქვეყნის ეროვნულ ინტერესებზე დამყარებული, ქვეყნის თანაზომიერ კონკურენტუნარიანობის ზრდაზე ორიენტირებული, რეგიონალური განვითარების გააზრებული, მიზანმიმართული და ეფექტიანი პოლიტიკა, რომელიც დამყარებული იქნება როგორც აღნიშნული საკითხის ირგვლივ არსებულ, ეკონომიკური მაჩვენებლებით განმტკიცებულ თეორიულ ცოდნაზე, ისე პრაქტიკულ გამოცდილებაზე. 

გამოყენებული ლიტერატურა

1. ელიზბარაშვილი გ., 2024. „საქართველოს თანაზომიერი განვითარების არსისა და მისი შეფასების ინდიკატორების შესახებ“. ეკონომისტი, № 2, გვ. 139-151, <https://ekonomisti.tsu.ge/doc/ekonom2024%202.pdf>.
2. Elizbarashvili G., 2024. "On the Essence of Commensurate Development of the Country, and its Assessment Indicators."Bulletin of The Georgian National Academy of Sciences, Vol. 18, No. 3, pp. 181-188, <http://science.org.ge/bnas/t18-n3/29_Elizbarashvili_Economics.pdf>.
3. EU. (n.d.) EU Key Indicators. Eurostat, <https://ec.europa.eu/eurostat/web/main/home>.
4. IMF. (n.d.) World Economic Outlook Database by Countries. International Monetary Fund, <https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/download-entire-database>.
5. OECD. (n.d.) Regional Economy, OECD, <https://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode= REGION_ECONOM>.
6. TE, n.d. "Forecasts - Economic Indicators." Trading Economics, <https://tradingeconomics.com/ countries>.