English / ქართული / русский /







ჟურნალი ნომერი 1 ∘ თენგიზ ვერულავა
კრიტიკული შემთხვევების ანგარიშგების სისტემის დანერგვის გამოწვევები საქართველოში

10.36172/EKONOMISTI.2023.XIX.01.TENGIZ.VERULAVA

ანოტაცია.კვლევის მიზანია თუ რადენად ეფექტურად გამოიყენებაკრიტიკული შემთხვევების ანგარიშგების სისტემა და რამდენად ხშირად ხდებაკრიტიკული შემთხვევების იდენტიფიცირება საავადმყოფოში.კვლევა განხორციელდა ჩაფიძის გადაუდებელი კარდიოლოგიის ცენტრში, სადაცპირველად დაინერგა კრიტიკული შემთხვევების ანგარიშგების სისტემა. კვლევამაჩვენა, რომ კრიტიკული შემთხვევების ანგარიშგებას ყველაზეხშირად ახდენენ ექთნები (44%), თუმცა, ექიმთა ჩართულობა წლიდან წლამდესტაბილურად იზრდება. კრიტიკული შემთხვევების წარმოშობა უმთავრესადდაკავშირებულია პერსონალის პირად პასუხისმგებლობასთან, კერძოდინდივიდუალურ შეცდომებთან, ყურადღების ნაკლებობასთან და არსებულიგაიდლაინების და სტანდარტების უგულებელყოფასთან, არასაკმარისკომპეტენციებთან, არადამაკმაყოფილებელი სიტყვიერი, წერილობითი ან სხვასახის კომუნიკაციასთან. კრიტიკული შემთხვევების ანგარიშგების სისტემჩაითვალოს, როგორც კლინიკური რისკის მართვის ეფექტური ინსტრუმენტი, რომელიც გამოყენება კრიტიკული შემთხვევების პოტენციურიწყაროების გამოსავლენად და ხელს უწყობს სამედიცინო ორგანიზაციაში პაციენტისუსაფრთხოების უზრუნველყოფას.

საკვანძო სიტყვები: კრიტიკული შემთხვევა, შემთხვევის შეტყობინება, პაციენტის უსაფრთხოება, ჯანმრთელობის ხარისხი.

შესავალი

საქართველოს ჯანდაცვის სისტემისათვის დამახასიათებელია დიდი რაოდენობის კლინიკები. 2018 წლის მონაცემებით საქართველოში 273 სტაციონარული დაწესებულებაა, სადაც 39514 პერსონალია დასაქმებული, რომელთაგან 15543 ექიმია (ქვეყანაში მომუშავე პრაქტიკოსი ექიმების საერთო რაოდენობის 52.6%) და 12055 ექთანი (ქვეყანაში მომუშავე საშუალო სამედიცინო პერსონალის საერთო რაოდენობის 63.7%) (სშჯსდს, 2019).

ჯანდაცვის სისტემამ უნდა უზრუნველყოს საუკეთესო დიაგნოსტიკა და მკურნალობა. თუმცა, საქმიანობის პროცესში ყოველთვის არსებობს კრიტიკული შემთხვევების მოხდენის, კერძოდ, წინასწარ განუსაზღვრელი, არასასურველი შეცდომების დაშვების ალბათობა, რომლებიც შეიძლება საზიანო გახდეს პაციენტისათვის (Valentin და სხვ. 2009; Petschnig და სხვ. 2017).

სამედიცინო მომსახურების ხარისხის სპეციფიკური მაჩვენებელია პაციენტის უსაფრთხოება. უსაფრთხოება დაავადებების გართულებების რისკებისაგან, დაზიანებისაგან და არასასურველი შედეგისაგან პაციენტის დაცულობაა.

პაციენტების უსაფრთხოების ძირითადი ინდიკატორებია:

  • ოპერაციის შემდგომი ინფექციები და სამედიცინო შეცდომები;
  • თუ რამდენად არის შემცირებული ინტერვენციისა (წამალი, პროცედურა),
  • ასევე პერსონალის მხრიდან გამოწვეული რისკები.

საქართველოში პაციენტის უსაფრთხოების შეფასების ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი დაბრკოლებაა ოპერაციის შემდგომი ინფექციებისა და სამედიცინო შეცდომების შესახებ მონაცემების ნაკლებობა, რომლებიც არ მიეწოდება ჯანდაცვის ცენტრალურ საინფორმაციო სისტემას.

პაციენტის უსაფრთხოების გაზრდისათვის ბევრ ქვეყნებში დაინერგა კრიტიკული შემთხვევების ანგარიშგების სისტემა, რომლის მიზანს შეადგენდა პაციენტის პოტენციური ზიანის იდენტიფიცირების ხელშეწყობა (Mitchell და სხვ. 2016).

კრიტიკული შემთხვევების ანგარიშგების სისტემა გულისხმობს სამედიცინო ორგანიზაციებში ანგარიშგების ისეთი სისტემის განვითარებას, სადაც მთავარია შეცდომების გამოვლენა, ანგარიშგება და ამ შეცდომებზე სწავლების სისტემა, რომელიც არ ეფუძნება საჯარიმო სანქციებს და დამსჯელობით ქმედებებს (Frey და სხვ. 2000).

კრიტიკული შემთხვევების ანგარიშგების სისტემა შედგება სამი ეტაპისაგან:

  • ანგარიშგება (Reporting) სამედიცინო პერსონალი (ექიმი, მედდა...) ანონიმურად ონლაინ ახდენს შემთხვევის შესახებ შეტყობინებას და გვთავაზობს კრიტიკული შემთხვევის მომავალში განმეორების თავიდან აცილების გზებს და მექანიზმებს.
  • შეფასება (Assessment) რისკის მენეჯერი შესაბამისი დეპარტამენტის წარმომადგენლებთან ერთად ახდენს კრიტიკული შემთხვევების შესწავლას, შეფასებას და გვთავაზობენ მისი გადაწყვეტის შესახებ წინადადებებს.
  • უკუკავშირი (Feedback) შემთხვევის შესწავლის შედეგები ქვეყნდება ონლაინ, რათა სხვებს ჰქონდეთ შეცდომების გაცნობის შესაძლებლობა.

კრიტიკული შემთხვევების ანგარიშგების სისტემა გამორიცხავს პერსონალის დასჯას და წარმოადგენს სწავლის პროცესს და ემყარება მაღალი ურთიერთნდობის პირინციპებს.

სისტემა ხელს უწყობს სამედიცინო პერსონალში შეცდომებზე სწავლების კულტურის განვითარებას. პოტენციურად ფატალური შეცდომის თავიდან ასაცილებლად საჭიროა მისი ანგარიშგება, მასზე საუბარი და სწავლა.

ანგარიშგების სისტემის დასანერგად საჭიროა შემოღებულ იქნას კრიტიკული შემთხვევის რისკის მართვის მენეჯერის თანამდებობა.

ანგარიშგების სისტემის ეფექტურად ფუნქციონირებისათვის საჭიროა კრიტიკული შემთხვევის აღრიცხვის ანონიმურობა, რაც შესაძლებელია კომპიუტერული პროგრამის მეშვეობით, რომელიც ხელმისაწვდომი იქნება კლინიკის ყველა თანამშრომლისათვის (ინდივიდუალური პაროლებით შესვლის უფლებით).

კრიტიკული შემთხვევების ანგარიშგების სისტემები ევროპის ბევრ ქვეყნებში გახდნენ სამედიცინო ორგანიზაციებში პაციენტების უსაფრთხოების უზრუნველყოფის ერთ-ერთ ყველაზე გავრცელებულ საშუალებად (Macrae, 2016; Gnoni & Saleh, 2017). კრიტიკული შემთხვევების ანგარიშგების სისტემა შესაძლებლობას იძლევა გამოვლენილ იქნას კრიტიკული შემთხვევები და მიმართულია პაციენტის უსაფრთხოების გასაუმჯობესებლად, რაც თავის მხრივ ზრდის სამედიცინო ორგანიზაციის შიდა პროცესების უსაფრთხოებას (Sendlhofer და სხვ. 2018). სამედიცინო ორგანიზაციაში არსებული ყოველი კრიტიკული შემთხვევა უნდა ეცნობოს კრიტიკული შემთხვევების ანგარიშგების სისტემას (Howell და სხვ. 2017). გარდა ამისა, კრიტიკული შემთხვევების ანგარიშგების სისტემის ძირითადი არსი არის საკუთარი დაკვირვების შედეგად უსაფრთხოების დაცვასთან დაკავშირებული თითოეული მოვლენის დაფიქსირება, რათა მოხდეს მათი სისტემატური ანალიზი. აღიშნული ემსახურება პერსონალი ცოდნის გაღრმავებას.

სხვადასხვა ქვეყნებში კრიტიკული შემთხვევების ანგარიშგების სისტემის სხვადასხვა ფორმები გამოიყენება. ზოგიერთ ქვეყანაში მისი გამოყენება სავალდებულოა, ზოგან - ნებაყოფლობითი. განსხვავებულია ანგარიშგების ხასიათიც, თუ რისი ანგარიშგება უნდა მოხდეს (მაგალითად, კრიტიკული შემთხვევები, ზიანი, პაციენტის ვარდნა, ნემსის ჩხვლეტით გამოწვეული დაზიანებები, ტექნიკური პრობლემები ან პაციენტებთან და ჯანდაცვის პროფესიონალებთან კდაკავშირებული რიტიკული შემთხვევები. ამგვარად, სავადასხვა ქვეყნებში ჯანდაცვის ორგანიზაციები თვითონ განსაზღვრავენ კრიტიკული შემთხვევების ანგარიშგების სისტემაში ანგარიშგების მეთოდებს (Archer & Colhoun, 2017).

კრიტიკული შემთხვევების ანგარიშგების სისტემის გამოყენებისას გამოვლინდა ხუთი ძირითადი გამოწვევა 1) შემთხვევების შესახებ ინფორმაციის სუსტი დამუშავება, 2) კონსულტანტების ჩართულობის ნაკლებობა, 3) შემდგომი ქმედებების გამორჩენა, 4) არასაკმარისი დაფინანსება და 5) ნაკლები ინსტიტუციური მხარდაჭერა (Bass, 1999).

გარდა ამისა, იმისათვის რომ კრიტიკული შემთხვევების ანგარიშგების სისტემა იყოს ეფექტური, საჭიროა ლიდერობა და პაციენტების უსაფრთხოების კულტურა (Nembhard & Edmondson, 2006; Reis და სხვ. 2018; Hillen და სხვ. 2017). კვლევებმა აჩვენა, რომ კრიტიკული შემთხვევების ხშირი ანგარიშგების მნიშვნელოვანი კრიტერიუმია საავადმყოფოებში ტრანსფორმაციული ლიდერობა (Premeaux & Bedeian, 2003). კრიტიკული შემთხვევების ანგარიშგების სისტემაში ანგარიშგების უმთავრესი ბარიერი შეიძლება იყოს სოციალური ზეწოლის ან სასჯელის შიში, იმ შემთხვევებში, როდესაც შესაძლებელია პირთა იდენტიფიცირება.

ამ მხრივ, საინტერესოა სხვადასხვა ქვეყნების გამოცდილების გაზიარება. ბრიტანეთში კრიტიკული შემთხვევების ანგარიშგების სისტემაში ჩართვა სავალდებულოა და მასში ყოველწლიურად 1 მილიონზე მეტი შემთხვევა აღირიცხება (NHS, 2014). შვეიცარიაში, სადაც კრიტიკული შემთხვევების ანგარიშგების სისტემის გამოყენება არასავალდებულოა, ციურიხის საუნივერსიტეტო საავადმყოფომ 1 წლის განმავლობაში 1.400 შემთხვევა დაარეგისტრირა (Sendlhofer და სხვ. 2016). ზოგ ქვეყნებში (მაგ, ავსტრიაში) კრიტიკული შემთხვევების ანგარიშგების სისტემა ჯერ კიდევ არ არის ფართოდ დანერგილი ჯანდაცვის ორგანიზაციებში (Sendlhofer და სხვ. 2018). ერთი კვლევის მიხედვით, რომელიც ჩატარდა ავსტრიის ერთერთი ყველაზე მსხვილ საავადმყოფოში, რესპოდენტთა მხოლოდ 64.1% იყენებდა სრულად კრიტიკული შემთხვევების ანგარიშგების სისტემას (Sendlhofer და სხვ. 2018).

ჩვენი კვლევის მიზანია, თუ რანდენად ეფექტურად გამოიყენება კრიტიკული შემთხვევების ანგარიშგების სისტემა და რამდენად ხშირად ხდება კრიტიკული შემთხვევების იდენტიფიცირება საავადმყოფოში, რამდენად აღიარებენ მას ჯანდაცვის მუშაკები როგორც რისკის მართვის ინსტრუმენტს.

კვლევის მეთოდოლოგია

კვლევა განხორციელდა ჩაფიძის გადაუდებელი კარდიოლოგიის ცენტრში, რომელიც ერთ-ერთი მსხვილი სამედიცინო ორგანიზაციაა საქართველოში. კრიტიკული შემთხვევების ანგარიშგების სისტემა პირველად სწორედ აქ დაინერგა 2015 წელს. კვლევისათვის ჩატარდა ჩაფიძის გადაუდებელი კარდიოლოგიის ცენტრში 2017 – 2021 წლების პერიოდში კრიტიკული შემთხვევების ანგარიშგების სისტემის მონაცემების ანალიზი. რაოდენობრივი კვლევის ფარგლებში მიზნობრივ ჯგუფად განისაზღვრა ჩაფიძის გადაუდებელი კარდიოლოგიის ცენტრის პერსონალი, რომლებიც ჩართული არიან კრიტიკული შემთხვევების ანგარიშგების სისტემაში. შეირჩევა ცენტრის თანამშრომლები. კვლევაში გამოყენებული იქნება პირისპირ ინტერვიუირების მეთოდი. ინტერვიუ ჩატარდება წინასწარ შემუშავებული სტრუქტურირებული კითხვარების მეშვეობით. კვლევის ინსტრუმენტს წარმოადგენდა კითხვარი, რომელიც შემუშავდა საერთაშორისო პრაქტიკაში გამოყენებული ანალოგიური კვლევების გამოყენებით.

კვლევის შედეგები

საქართველოში კრიტიკული შემთხვევების ანგარიშგების სისტემა პირველად დაინერგა 2015 წელს, ჩაფიძის გადაუდებელი კარდიოლოგიის ცენტრში. ანგარიშგება ნებაყოფლობითი და ანონიმურია. ექიმები, ექთნები, ადმინისტრაციული და ტექნიკური პერსონალი ანონიმურად ახდენენ შემთხვევების შესახებ შეტყობინებას ელექტრონული ანგარიშგების სისტემის მეშვეობით. საავადმყოფოს ჰყავს რისკის მენეჯერი, რომელიც კლინიცისტია. რისკის მენეჯერი საავადმყოფოს პერსონალთან ერთად ხარისხის კომიტეტის შეხვედრაზე განიხილავს ინფორმაციას დარეგისტრირებული შემთხვევის, ახდენს მათ შეფასებას და გვთავაზობს მისი გადაწყვეტის შესახებ წინადადებებს. შემთხვევის შესწავლის შედეგები ქვეყნდება ელექტრონული ანგარიშგების სისტემაში, რათა ყველა პერსონალს ჰქონდეს შეცდომების გაცნობის შესაძლებლობა.

კრიტიკული შემთხვევების ანგარიშგების სისტემის დანერგვის შემდეგ, 2015-2019 წლების პერიოდში საერთო ჯამში რეგისტრირებული იქნა 548 შემთხვევა (2015: n = 43; 2016: n = 87; 2017: n = 113; 2018: n = 134; 2019: n = 171). კრიტიკული შემთხვევები ძირითადად დაფიქსირდა ქირურგულ (n = 160, 29%), არაქირურგიული (n = 134, 24%), ანესთეზიოლოგიისა (n = 73, 13%) და ადმინისტრაციულ დეპარტამენტებში (n = 77, 14%) (იხ. ცხრილი 1). 

ცხრილი 1: კრიტიკული შემთხვევების ანგარიშგების სისტემის შემთხვევები პროფესიული დისციპლინების მიხედვით (n / %)

წელი

შემთხვევების რაოდენობა

ანესთეზიოლოგია

ქირურგია

არაქირურგიული დისციპლინები

ინტერდისციპლინარული

ადმინის ტრაცია

სხვა

2015

43 (8%)

5 (12%)

12 (28%)

10 (23%)

2 (5%)

9 (21%)

5(12%)

2016

87 (16%)

11 (13%)

25 (29%)

22 (25%)

4 (5%)

10 (11%)

15(17%)

2017

113 (21%)

12 (11%)

30 (27%)

25 (22%)

8 (7%)

11 (10%)

27(24%)

2018

134 (24%)

19 (14%)

40 (30%)

33 (25%)

12 (9%)

22 (16%)

8(6%)

2019

171 (31%)

26 (15%)

53 (31%)

44 (26%)

19 (11%)

25 (15%)

4 (2%)

ჯამი

548 (100)

73 (13%)

160 (29%)

134 (24%)

45 (8%)

77 (14%)

59(11%)

მიღებული მონაცემების მიხედვით, კრიტიკული შემთხვევების ანგარიშგების სისტემაში ყველაზე მეტი შემთხვევა დარეგისტრირდა ექთნების (n=242, 44%), შემდეგ ექიმების (n=152, 28%) სამედიცინო ტექნიკური მუშაკების (n=89, 16%) და სხვა პერსონალის მიერ (იხ. ცხრილი 2). ყველაზე ხშირად კრიტიკული შემთხვევები გამოვლინდა პერსონალური ყურადღების ნაკლებობის გამო (n=223, 41%), შემდეგ რუტინული შემოწმებების დროს (n=89, 16%) და შემთხვევით (n=77, 14%). 

ცხრილი 2: კრიტიკული შემთხვევების ანგარიშგების სისტემის შემთხვევები პერსონალის და წარმოშობის მიზეზის მიხედვით (n / %)

წელი

ექიმი

ექთანი

სამედი ცინო ტექნიკ ოსი

სხვა

რუტინული შემოწმება

პერსონალური ყურადღება

შემთხვევითი

სხვა

2015

13(30%)

21 (49%)

5 (12%)

4 (9%)

7 (16%)

19 (44%)

4 (9%)

13 (30%)

2016

23 (26%)

41 (47%)

12 (14%)

11 (13%)

14 (16)

39 (45%)

10 (11%)

24 (28%)

2017

26 (23%)

55 (49%)

18 (16%)

14 (12%)

17 (15%)

51 (45%)

16 (14%)

29 (26%)

2018

42 (31%)

56 (42%)

23 (17%)

13 (10%)

22 (16%)

53 (40%)

19 (14%)

40 (30%)

2019

48 (28%)

69 (40%)

31 (18%)

23 (13%)

29 (17%)

61 (36%)

28 (16%)

53 (31%)

ჯამი

152(28%)

242(44%)

89 (16%)

65 (12%)

89 (16%)

223(41%)

77 (14%)

159(29%)

კრიტიკული შემთხვევების ყველაზე მეტი რაოდენობა დაკავშირებულია ინდივიდუალურ შეცდომებთან (48%), შემდეგ მოსდევს ორგანიზაციის, გუნდური ფაქტორის, კომუნიკაციისა და არასრულყოფილ დოკუმენტაციასთან (32%), სამედიცინო მოწყობილობებთან (16%) და პაციენტთან დაკავშირებული შეცდომები (4%) (იხ. ცხრილი 3). კვლევამ აჩვენა, რომ კრიტიკული შემთხვევების გამომწვევი ინდივიდუალური მიზეზებიდან, ყველაზე ხშირად აღინიშნება გაიდლაინების და სტანდარტების უგულებელყოფა (13%), ყურადღების ნაკლებობა (13%), ცოდნის ნაკლებობა (12%), შეცდომები დაგეგმვის პროცესში (9%). ორგანიზაციასთან, გუნდურ ფაქტორთან, კომუნიკაციასთან, არასრულყოფილ დოკუმენტაციასთან დაკავშირებული კრიტიკული შემთხვევები ძირითადად გამოწვეულია პროფესიულ ჯგუფებს შორის არადამაკმაყოფილებელ კომუნიკაციასთან (10%), პროფესიული ჯგუფის შიგნით არადამაკმაყოფილებელ კომუნიკაციასთან (8%), არასრულყოფილ დოკუმენტაციასთან (7%) და არადამაკმაყოფილებელ კოორდინაციასთან (7%). სამედიცინო მოწყობილობებთან დაკავშირებული მიზეზებიდან აღსანიშნავია: სამედიცინო მოწყობილობებთან მუშაობა (7%), არასაკმარისი ბაზისური განათლება (3%), დეფექტური სამედიცინო მოწყობილობა (3%), არასრული გამართულობა (3%). პაციენტებთან დაკავშირებული მიზეზებიდან გამოიყოფა: მძიმე ავადმყოფები (1%), კომუნიკაციის პრობლემები (1%), ავადმყოფობის გამწვავება (1%), პაციენტების ფიზიკური, ვერბალური ან აგრესიული თავდასხმები (იხ. ცხრილი 3). 

ცხრილი 3: კრიტიკული შემთხვევები წარმოშობის მიზეზის მიხედვით (n / %)

წელი / წარმოშობის მიზეზი

2015

2016

2017

2018

2019

ჯამი

პირად პასუხისმგებლობასთან დაკავშირებული

ცოდნის ნაკლებობა ~

 

შეცდომები

 

დაგეგმვის პროცესში გაიდლაინების და სტანდარტების უგულებელყოფა

ყურადღების ნაკლებობა

19 (44%)

6 (14%)

5 (12%)

4 (9%)

4 (9%)

40 (46%)

9 (10%)

7 (8%)

11 (13%)

13 (15%)

50 (44%)

13 (12%)

10 (9%)

13 (12%)

14 (12%)

65 (49%)

16 (12%)

13 (10%)

19 (14%)

17 (13%)

88 (51%)

22 (13%)

17 (10%)

25 (15%)

24 (14%)

262 (48%)

66 (12%)

52 (9%)

72 (13%)

72 (13%)

ორგანიზაცია, გუნდის ფაქტორი, კომუნიკაცია, არასრულყოფილი დოკუმენტაცია

 

არადამაკმაყოფილებელი კომუნიკაცია პროფესიულ ჯგუფის შიგნით

 

არადამაკმაყოფილებელი კომუნიკაცია პროფესიულ ჯგუფებს შორის

 

არასრულყოფილი დოკუმენტაცია არადამაკმაყოფილებელი

 

კოორდინაცია

15 (35%)

 

 

 

5 (12%)

 

 

 

4 (9%)

 

 

 

3 (7%)

 

 

3 (7%)

28 (32%)

 

 

 

8 (9%)

 

 

 

9 (10%)

 

 

 

6 (7%)

 

 

5 (6%)

35 (31%)

 

 

 

8 (7%)

 

 

 

11 (10%)

 

 

 

7 (6%)

 

 

9 (8%)

46 (34%)

 

 

 

11 (8%)

 

 

 

14 (10%)

 

 

 

12 (9%)

 

 

9 (7%)

52 (30%)

 

 

 

12 (7%)

 

 

 

16 (9%)

 

 

 

13 (8%)

 

 

11 (6%)

176 (32%)

 

 

 

44 (8%)

 

 

 

54 (10%)

 

 

 

41 (7%)

 

 

37 (7%)

სამედიცინო მოწყობილობებთან დაკავშირებული მიზეზები

 

სამედიცინო მოწყობილობებთან მუშაობა

 არასაკმარისი ბაზისური განათ­ლება

დეფექტური სამედიცინო მოწყო­ბილობა

დეფექტური სამედიცინო მოწყო­ბილობა არასრული გამართულობა

9 (21%)

 

 

4 (9%)

 

1 (2%)

 

2 (5%)

 

2 (5%)

16 (18%)

 

 

7 (8%)

 

2 (2%)

 

4 (5%)

 

3 (3%)

21 (19%)

 

 

9 (8%)

 

5 (4%)

 

4 (4%)

 

3 (3%)

18 (13%)

 

 

9 (7%)

 

4 (4%)

 

3 (2%)

 

2 (1%)

24 (14%)

 

 

11 (6%)

 

5 (3%)

 

4 (2%)

 

4 (2%)

88 (16%)

 

 

40 (7%)

 

17 (3%)

 

17 (3%)

 

14  (3%)

პაციენტთან დაკავშირებული მიზეზები

 

მძიმე ავადმყოფები

 

კომუნიკაციის პრობლემები

 

ავადმყოფობის გამწვავება

 

პაციენტების ფიზიკური, ვერბალური ან აგრესიულობა თავდასხმები

0

 

 

-

 

-

 

-

 

-

3 (3%)

 

 

1 (1%)

 

1 (1%)

 

1 (1%)

 

-

7 (6%)

 

 

2 (2%)

 

3 (3%)

 

2 (2%)

 

-

5 (4%)

 

 

2 (1%)

 

2 (1%)

 

1 (1%)

 

-

7 (4%)

 

 

2 (1%)

 

2 (1%)

 

2 (1%)

 

1 (1%)

22 (4%)

 

 

7 (1%)

 

8 (1%)

 

6 (1%)

 

1 (0%)

ჯამი

43 (100%)

87 (100%)

113 (100%)

134 (100%)

171 (100%)

548 (100%)

გამოკითხვის შედეგებმა აჩვენა, რომ კრიტიკული შემთხვევების ანგარიშგება ძირითადად ანონიმურია (62%), თუმცა კრიტიკული შემთხვევების გარკვეული ნაწილის ანგარიშგება ასევე შესაძლებელია მეტნაკლებად არაანონიმურად (9%). საავადმყოფოს პერსონალი ხშირად ითვალისწინებს კრიტიკული შემთხვევების ანგარიშგების სისტემის რეკომენდაციებს (67%), ხოლო 54%-ის აზრით, მათი ქმედებების ეფექტურობა კონტროლდება ყოველთვის. განხორციელებული ღონისძიებების ეფექტურობის შემოწმება ძირითადად ხორციელდება დისკუსიებით (60.8%) და ადგილზე შემოწმებით (29.8%). კრიტიკული შემთხვევების ანგარიშგების სისტემაში შეტანილი ანგარიშგებები უმეტესად მუშავდება ყოველკვირეულად (47.5%) და ყოველდღიურად (39.2%). კრიტიკული შემთხვევების ანგარიშგების სისტემაში დარეგისტრირებული მოვლენების ან განხორციელებული ღონისძიებების შესახებ თანამშრომელთა ინფორმირება უმთავრესად ხორციელდება ყველასთვის ხელმისაწვდომი პორტალით - ინტრანეტით (72.9%) (ცხრილი 4). 

ცხრილი 4: კრიტიკული შემთხვევების ანგარიშგების სისტემის შესახებ გამოკითხვის შედეგები

 

n (%)

როგორ ხდება კრიტიკული შემთხვევების ანგარიშგება თქვენს CIRS სისტემაში?

 

  • ანონიმურად
  • უმთავრესად ანონიმურად
  • მეტნაკლებად არაანონიმურად

 

 

112 (62%)

53 (29%)

16 (9%)

რამდენად ხშირად განსაზღვრავთ ქმედებებს, რომლებიც ეფუძნება კრიტიკული შემთხვევების ანგარიშგების სისტემას?

 

  • ყოველთვის
  • ზოგჯერ
  • ხშირად
  • არასოდეს
  • მიჭირს პასუხის გაცემა

 

 

121 (67%)

31 (17%)

13 (6%)

0 (0)

16 (8.8%)

რამდენად ხშირად კონტროლდება ქმედებების ეფექტურობა?

 

  • ყოველთვის
  • ზოგჯერ
  • ხშირად
  • არასოდეს
  • მიჭირს პასუხის გაცემა

 

98 (54.1%)

31 (17.1%)

27 (14.9)

1 (0.6%)

25 (13.8%)

როგორ ახდენთ განხორციელებული ღონისძიებების ეფექტურობის შემოწმებას?

 

  • დისკუსიები
  • ადგილზე შემოწმება
  • მიჭირს პასუხის გაცემა

 

110 (60.8%)

54 (29.8%)

17 (9.4%)

რა სიხშირით მუშავდება CIRS სისტემაში შეტანილი ანგარიშგებები?

 

  • ყოველკვირეულად
  • ყოველდღიურად
  • ყოველთვიურად
  • მიჭირს პასუხის გაცემა

 

86 (47.5%)

71 (39.2%)

7 (3.9%)

17 (9.4%)

როგორ ხდება თანამშრომლების ინფორმირება CIRS სისტემაში დარეგისტრირებული მოვლენების ან განხორციელებული ღონისძიებების შესახებ?

 

  • ყველა თანამშრომლისთვის ხელმისაწვდომი პორტალით (ინტრანეტით)
  • ელექტრონული ფოსტით
  • შეხვედრები / კონფერენციები
  • მიჭირს პასუხის გაცემა

 

 

 

132 (72.9%)

30 (16.6%)

8 (4.4%)

11 (6.1%)

 დისკუსია

კრიტიკული შემთხვევების ანგარიშგების სისტემა საქართველოში მხოლოდ ერთ საავადმყოფოშია დანერგილი. 2013 წლიდან 2019 წლის ჩათვლით ჩაფიძის გადაუდებელი კარდიოლოგიის ცენტრში ჯანმრთელობის დაცვის პროფესიონალების მიერ ნებაყოფლობით დაფიქსირდა 548 კრიტიკული შემთხვევა. მოცემულ პერიოდში კრიტიკული შემთხვევების ანგარიშგების სისტემაში დაფიქსირებული შემთხვევების რაოდენობა გაიზარდა 43-დან 548-მდე, ანუ 13-ჯერ. კრიტიკული შემთხვევების ანგარიშგების სისტემაში დარეგისტრირებული შემთხვევების ყოველწლიურ ზრდას ხელი შეუწყო ჩატარებულმა ტრენინგებმა.

დაფიქსირებული კრიტიკული შემთხვევების ყოველწლიური ზრდა საშუალებას გვაძლევს ვივარაუდოთ, რომ რეალურად მათი რაოდენობა უფრო მეტია, შესაბამისად, კრიტიკული შემთხვევების ანგარიშგების სისტემაში გამოვლენილი შემთხვევები კრიტიკული შემთხვევების ფაქტიური რაოდენობის მხოლოდ მცირე ნაწილია. ამასთან, იმის გამო, რომ საქართველოში კრიტიკული შემთხვევების ანგარიშგების სისტემა მოქმედებს მხოლოდ ჩაფიძის გადაუდებელი კარდიოლოგიის ცენტრში, შეუძლებელია მისი შედარება როგორც ქვეყნის შიგნით, ასევე ევროპის ქვეყნების სამედიცინო ორგანიზაციებთან.

კვლევა აჩვენებს, რომ კრიტიკული შემთხვევების ანგარიშგებას ყველაზე ხშირად ახდენენ ექთნები (44%), თუმცა, ექიმთა ჩართულობა წლიდან წლამდე სტაბილურად იზრდება (28%).

კვლევამ აჩვენა, რომ კრიტიკული შემთხვევების წარმოშობა უმთავრესად დაკავშირებულია პერსონალის პირად პასუხისმგებლობასთან, კერძოდ ყურადღების ნაკლებობასთან და არსებული გაიდლაინების და სტანდარტების უგულებელყოფასთან, არასაკმარის კომპეტენციებთან. იგივე შედეგები იქნა მიღებული სხვა კვლევებითაც (Hoffmann და სხვ. 2019). უყურადღებობის და სტანდარტების უგულებელყოფის მაგალითებია: ქირურგიული უსაფრთხოების შიდა და საერთაშორისო გაიდლაინები/პროტოკოლები არასწორი გამოყენება, დარღვევები ჰიგიენის წესების დაცვაში. გაიდლაინების შეუსრულებლობა შეიძლება დაკავშირებული იყოს მისი პრინციპების შესახებ პერსონალის არასათანადო, არასრულყოფილ ტრენინგებთან. ყურადღების ნაკლებობა შეიძლება იყოს სტრესის, რუტინული პროცედურების არცოდნის ნიშანი.

კრიტიკული შემთხვევების წარმოშობაში ასევე მნიშვნელოვან როლს თამაშობდა არადამაკმაყოფილებელი სიტყვიერი, წერილობითი ან სხვა სახის კომუნიკაცია ჯანდაცვის პროფესიულ ჯგუფებს შორის (10%). იგივე შედეგები იქნა მიღებული სხვა კვლევებითაც (Hohenstein და სხვ. 2016). თუმცა, სხვა კვლევების მიხედვით, კრიტიკული შემთხვევების წარმოშობა ძირითადად დაკავშირებულია სამედიცინო მოწყობილობებთან და კლინიკურ პრაქტიკასთან (Welters და სხვ. 2011).

კრიტიკული შემთხვევების ანგარიშგების სისტემა შეიძლება განვიხილოთ როგორც უსაფრთხოების ამაღლების პოზიტიური ინსტრუმენტი, რომელსაც შეუძლია შეცვალოს პერსონალის დამოკიდებულება რისკებზე, გაზარდოს მათი სიფრთხილე და ყურადღება, ინფორმირებულობა საუკეთესო პრაქტიკის შესახებ. კვლევამ აჩვენა, რომ საავადმყოფოს პერსონალი ითვალისწინებს კრიტიკული შემთხვევების ანგარიშგების სისტემის რეკომენდაციებს, ხოლო განხორციელებული ღონისძიებების ეფექტურობის შემოწმება ძირითადად ხორციელდება დისკუსიებით და ადგილზე შემოწმებით.

კრიტიკული შემთხვევების ანგარიშგებებს შეუძლიათ მნიშვნელოვანი როლი შეასრულონ კრიტიკული შემთხვევების შესამცირებლად აუცილებელი ინფორმაციის მიწოდებაში. ამისათვის ყველა თანამშრომლისათვის ხელმისაწვდომი უნდა იყოს კრიტიკული შემთხვევების ანგარიშგების სისტემის ანგარიშები ინტრანეტის პორტალის ან ელექტრონული ფოსტის მეშვეობით. კვლევამ აჩვენა, რომ კრიტიკული შემთხვევების ანგარიშგების სისტემაში დარეგისტრირებული შემთხვევების ან განხორციელებული ღონისძიებების შესახებ თანამშრომელთა ინფორმირება უმთავრესად ხორციელდება ყველასთვის ხელმისაწვდომი პორტალით - ინტრანეტით. ამასთან, საჭიროა კრიტიკული შემთხვევების ანგარიშგებების სტატისტიკის პერიოდული შეგროვება, რომ საავადმყოფოს მენეჯერებს მიეწოდოს შესაბამისი ინფორმაცია. კვლევამ აჩვენა, რომ კრიტიკული შემთხვევების ანგარიშგების სისტემაში შეტანილი ანგარიშგებები უმეტესად მუშავდება ყოველკვირეულად და ყოველდღიურად.

დასკვნა

კრიტიკული შემთხვევების ანგარიშგების სისტემის ანალიზი მნიშვნელოვანია სამედიცინო შეცდომების შესამცირებლად ცნობიერების ასამაღლებლად. კვლევამ აჩვენა, რომ კრიტიკული შემთხვევებიდან მეტი წილი მოდის გაიდლაინების და სტანდარტების უგულებელყოფაზე. აქედან გამომდინარე, დიდი ყურადღება უნდა დაეთმოს ისეთ საკითხებს, როგორებიცაა ხელების ჰიგიენა, ქირურგიული უსაფრთხოების სტანდარტების სათანადო გამოყენება. კრიტიკული შემთხვევების ანგარიშგების სისტემის შემდგომი განვითარებისათვის საჭიროა სამედიცინო პერსონალის უწყვეტი ტრენინგები.

კრიტიკული შემთხვევების ანგარიშგების სისტემა შეიძლება ჩაითვალოს, როგორც კლინიკური რისკის მართვის ეფექტური ინსტრუმენტი, რომელიც შეიძლება გამოყენებულ იქნას კრიტიკული შემთხვევების პოტენციური წყაროების გამოსავლენად და ხელს უწყობს სამედიცინო ორგანიზაციაში პაციენტის უსაფრთხოების უზრუნველყოფას. კრიტიკული შემთხვევების კატეგორიზაცია საფრთხეების და წინასწარ დადგენილი მიზეზების მიხედვით ხელს უწყობს სამედიცინო ორგანიზაციის მოქმედების სფეროების გამოვლენას და შესაბამისად მის განვითარებას.

ამგვარად, სასურველია კრიტიკული შემთხვევების ანგარიშგების სისტემის ფართოდ დანერგვა საქართველოს სამედიცინო ორგანიზაციებში. 

გამოყენებული ლიტერატურა

  • ჯანმრთელობის დაცვა, სტატისტიკური ცნობარი, საქართველო 2018. საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობის და სოციალური დაცვის სამინისტრო, დაავადებათა კონტროლის და საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის ეროვნული ცენტრი. თბილისი. 2019.
  • Valentin A, Capuzzo M, Guidet B, Moreno R, Metnitz B, Bauer P, et al. Errors in administration of parenteral drugs in intensive care units: multinational prospective study. BMJ. 2009;338(mar12 1):b814 Available from: https:// www.bmj.com/content/bmj/338/bmj.b814.full.pdf.
  • Petschnig W, Haslinger-Baumann E. Critical Incident Reporting System (CIRS): a fundamental component of risk management in health care systems to enhance patient safety. Saf Heal. 2017;3(1):9 Available from: http://safetyinhealth.biomedcentral.com/articles/10.1186/s40886-017-0060-y.
  • Mitchell I, Schuster A, Smith K, Pronovost P, Wu A. Patient safety incident reporting: a qualitative study of thoughts and perceptions of experts 15 years after “To Err is Human”. BMJ Qual Saf. 2016;25(2):92–9 Available from: https://qualitysafety.bmj.com/content/25/2/92.long.
  • Frey B, Kehrer B, Losa M, Braun H, Berweger L, Micallef J, et al. Comprehensive critical incident monitoring in a neonatal-pediatric intensive care unit: experience with the system approach. Intensive Care Med. 2000;26(1):69–74 Available from: http://link.springer.com/10.1007/s001340050014.
  • Macrae C. The problem with incident reporting. BMJ Qual Saf. 2016;25(2):71–5 Available from: https://qualitysafety.bmj.com/content/qhc/25/2/71.full.pdf.
  • Gnoni MG, Saleh JH. Near-miss management systems and observability-in-depth: handling safety incidents and accident precursors in light of safety principles. Saf Sci. 2017;91:154–67 Available from: http://www.sciencedirect. com/science/article/pii/S0925753516301734.
  • Sendlhofer G, Eder H, Leitgeb K, Gorges R, Jakse H, Raiger M, et al. Survey to identify depth of penetration of critical incident reporting systems in Austrian healthcare facilities. Inq J Heal Care Organ Provision Financ. 2018;55:004695801774491 Available from: http://journals.sagepub.com/ doi/10.1177/0046958017744919.
  • Howell A-M, Burns EM, Hull L, Mayer E, Sevdalis N, Darzi A. International recommendations for national patient safety incident reporting systems: an expert Delphi consensus-building process. BMJ Qual Saf. 2017;26(2):150–63. Available from: https://qualitysafety.bmj.com/content/26/2/150.long.
  • Archer G, Colhoun A. Incident reporting behaviours following the Francis report: A cross-sectional survey. J Eval Clin Pract. 2017; Available from: http://doi.wiley.com/10.1111/jep.12849.
  • Bass BM. Two decades of research and development in transformational leadership. Eur J Work Organ Psychol. 1999;8(1):9–32 Available from: http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/135943299398410.
  • Nembhard IM, Edmondson AC. Making it safe: the effects of leader inclusiveness and professional status on psychological safety and improvement efforts in health care teams. J Organ Behav. 2006;27(7):941–66 Available from: http://doi.wiley.com/10.1002/job.413.
  • Reis CT, Paiva SG, Sousa P. The patient safety culture: a systematic review by characteristics of hospital survey on patient safety culture dimensions. Int J Qual Health Care. 2018;30(9):660–77 Available from: https://academic.oup. com/intqhc/article-abstract/30/9/660/4998840?redirectedFrom=fulltext.
  • Hillen H, Pfaff H, Hammer A. The association between transformational leadership in German hospitals and the frequency of events reported as perceived by medical directors. J Risk Res. 2017;20(4):499–515 Available from: https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/13669877.2015.1074935.
  • Premeaux SF, Bedeian AG. Breaking the silence: the moderating effects of self-monitoring in predicting speaking up in the workplace*. J Manag Stud. 2003;40(6):1537–62 Available from: http://doi.wiley.com/10.1111/1467-6486.00390.
  • NHS. Learning from patient safety incidents; 2014. Available from: https:// improvement.nhs.uk/resources/learning-from-patient-safety-incidents/.
  • Sendlhofer G, Leitgeb K, Kober B, Brunner G, Kamolz L-P. The evolution of the Critical Incident Reporting System in an Austrian university hospital. Z Evid Fortbild Qual Gesundhwes. 2016;114:48–57 Available from: https://zefq-journal.com/article/S1865-9217(16)30121-0/fulltext.
  • Sendlhofer G, Eder H, Leitgeb K, Gorges R, Jakse H, Raiger M, et al. Survey to identify depth of penetration of critical incident reporting systems in Austrian healthcare facilities. Inq J Heal Care Organ Provision Financ. 2018;55:1-8.
  • Hoffmann M, Sendlhofer G, Pregartner G, Gombotz V, Tax C, Zierler R, et al. Interventions to increase hand hygiene compliance in a tertiary university hospital over a period of 5 years: An iterative process of information, training and feedback. J Clin Nurs. 2019;28(5–6):912–9. http://doi.wiley.com/10.1111/jocn.14703.
  • Hohenstein C, Fleischmann T, Rupp P, Hempel D, Wilk S, Winning J. German critical incident reporting system database of prehospital emergency medicine: Analysis of reported communication and medication errors between 2005-2015. World J Emerg Med. 2016;7(2):90–6. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4905875/pdf/WJEM-7-90.pdf
  • Welters ID, Gibson J, Mogk M, Wenstone R. Major sources of critical incidents in intensive care. Crit Care. 2011;15 http://ccforum.com/content/15/5/R23.